एसीसाठी केंद्र सरकारचा महत्त्वाचा निर्णय; तापमान मर्यादा २०°C ते २८°C दरम्यानच निश्चित

(नवी दिल्ली)

ऊर्जा बचतीला चालना देत आणि पर्यावरण रक्षणाच्या दिशेने पाऊल टाकत भारत सरकारने देशभरातील एअर कंडिशनर्स (एसी)साठी तापमान मर्यादा निश्चित करण्याचा ऐतिहासिक निर्णय घेतला आहे. केंद्रीय ऊर्जा आणि गृहनिर्माण व शहरी विकास मंत्री मनोहर लाल खट्टर यांनी १० जून २०२५ रोजी पत्रकार परिषदेत ही माहिती दिली.

२०°C पेक्षा थंड किंवा २८°C पेक्षा उबदार शक्य नाही

नवीन धोरणानुसार, देशभरात विक्रीस येणाऱ्या नवीन एसींमध्ये तापमान फक्त २० अंश सेल्सियस ते २८ अंश सेल्सियस या मर्यादेतच ठेवता येणार आहे. यापुढील काळात कोणताही एसी या मर्यादेपलीकडे सेट करता येणार नाही. हे नियम सर्व प्रकारच्या रूम एसी, कार एसी आणि व्यावसायिक एसींना लागू होतील.

ऊर्जा बचतीसह पर्यावरण संवर्धनाला हातभार

देशात सध्या सुमारे १० कोटी एसी वापरात आहेत आणि दरवर्षी सुमारे १.५ कोटी नवीन एसी विकले जातात. उन्हाळ्याच्या तिव्रतेमुळे वीजेवरील ताण वाढत चालला आहे. ९ जून २०२५ रोजी भारताने २४१ गिगावॅट इतकी विक्रमी वीज मागणी नोंदवली, जी देशाच्या वीज व्यवस्थेवर मोठा भार टाकणारी आहे. ब्यूरो ऑफ एनर्जी एफिशियन्सी (BEE)च्या आकडेवारीनुसार, तापमान २०°C वरून २४°C वर नेल्यास २४% वीज बचत होते, आणि प्रत्येक १°C वाढीमुळे ६% वीज वाचते. त्यानुसार, या निर्णयामुळे वीज बचत, बिलात घट आणि कार्बन उत्सर्जनात लक्षणीय घट अपेक्षित आहे.

प्रथम सरकारी कार्यालयांतून अंमलबजावणी, नंतर टप्प्याटप्प्याने सर्वत्र

हा नियम २०२५-२७ च्या उन्हाळ्यापूर्वी केंद्र आणि राज्य सरकारी कार्यालये, विमानतळ, रेल्वे स्थानके आणि मोठ्या मॉल्समध्ये बंधनकारक असेल. निवासी भागांसाठी तो २०२६ पासून टप्प्याटप्प्याने लागू केला जाईल. प्रारंभी महानगरांमध्ये जनजागृती मोहीम राबवली जाईल. mygov.in या पोर्टलवर मार्च २०२५ पर्यंत घेतलेल्या सर्वेक्षणातून नागरिकांच्या पसंती लक्षात घेऊन सरकारने हा निर्णय घेतला आहे. याशिवाय, बीईई आणि संबंधित मंत्रालयांच्या सहकार्याने नियमाची प्रभावी अंमलबजावणी केली जाईल.

उद्योगांसोबत समन्वय; नवीन रिमोट्समध्ये डीफॉल्ट सेटिंग

सरकारने एसी उत्पादक व ऑटो उद्योगांशी चर्चा सुरू केली असून, नवीन एसी रिमोट कंट्रोल्समध्ये डीफॉल्ट तापमान सेटिंग २४°C च्या आसपास ठेवण्याचा प्रस्ताव आहे. यामुळे वापरकर्ते सहजपणे ऊर्जेची बचत करू शकतील. इटलीमध्ये सार्वजनिक इमारतींसाठी तापमान मर्यादा २३°C, तर जपानमध्ये २७°C निश्चित करण्यात आली आहे. भारतात २०°C ते २८°C ही मर्यादा ठरवण्यात आली असून, जागतिक पातळीवरील अनुभवांचा आधार घेऊन हा निर्णय घेण्यात आला आहे.

ऊर्जेची बचत आणि एसी यंत्रणेचे दीर्घायुष्य

या धोरणामुळे दरवर्षी सुमारे १० अब्ज युनिट वीज बचत, ५००० कोटी रुपयांची बिल बचत, आणि ८.२ दशलक्ष टन कार्बन उत्सर्जनात घट होणार असल्याचा अंदाज आहे. याशिवाय, एसीच्या कंप्रेसरचे आयुष्य वाढेल आणि मशीन अधिक स्थिरपणे कार्य करेल, असेही तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.

थोडक्यात :

• २०°C–२८°C ही नवीन तापमान मर्यादा

• २०२५ पासून टप्प्याटप्प्याने अंमलबजावणी

• सरकारी कार्यालयांसाठी अनिवार्य, नागरिकांसाठी प्रोत्साहन योजना

• १० अब्ज युनिट वीज बचत आणि कार्बन उत्सर्जनात मोठी घट