बँकिंगशी संबंधित नियम व गुंतागुंत अनेकदा सामान्य नागरिकांसाठी गोंधळात टाकणारी ठरते. त्यात “एखाद्या व्यक्तीला किती बँक खाती असू शकतात?” हा प्रश्न अनेकांच्या मनात असतो. काही लोक एकच खाते पुरेसे मानतात, तर काही जण वेगवेगळ्या गरजांसाठी – बचत, पगार, व्यवसाय, सरकारी योजना किंवा ऑनलाइन व्यवहार – वेगवेगळी खाती उघडतात. त्यामुळे रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) यासंबंधी काही महत्त्वाचे नियम स्पष्ट केले आहेत.
प्रमुख बँक खात्यांचे प्रकार
बँक खात्यांची विविध प्रकारांत विभागणी केली जाते, आणि प्रत्येक खात्याचा विशिष्ट उपयोग असतो:
1. बचत खाते (Savings Account)
– सर्वसामान्य वापरासाठी सर्वाधिक लोकप्रिय
– बँकेत ठेवलेल्या रकमेवर ठराविक व्याज
– वैयक्तिक वापरासाठी उपयुक्त
2. चालू खाते (Current Account)
– मुख्यतः व्यापारी, व्यावसायिक, उद्योजक यांच्यासाठी
– व्यवहारांची मर्यादा नाही
– सहसा व्याज मिळत नाही
3. पगार खाते (Salary Account)
– नोकरदारांसाठी कंपनीकडून पगार जमा करण्यासाठी
– अनेक बँका शून्य शिल्लक सुविधेसह उपलब्ध करून देतात
4. संयुक्त खाते (Joint Account)
– दोन किंवा अधिक व्यक्तींच्या नावावर
– विशेषतः कुटुंबीयांसाठी उपयुक्त (पती-पत्नी, पालक-मुलं)
याशिवाय महिलांसाठी, ज्येष्ठ नागरिकांसाठी, विद्यार्थ्यांसाठी आणि अल्पवयीन मुलांसाठीही खास प्रकारची खाती उपलब्ध असतात.
RBI काय सांगते – किती बँक खाती उघडता येतात?
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने एखाद्या व्यक्तीने किती बँक खाती उघडावीत यावर कोणतीही मर्यादा घातलेली नाही. म्हणजेच, तुम्ही एकाच बँकेत किंवा वेगवेगळ्या बँकांमध्ये हवे तेवढे खाती उघडू शकता. उदाहरणार्थ, तुम्ही स्टेट बँक ऑफ इंडिया, बँक ऑफ बडोदा, एचडीएफसी, आयसीआयसीआय अशा अनेक बँकांमध्ये स्वतंत्रपणे बचत खाती सुरू ठेवू शकता. त्याचप्रमाणे, एखाद्या बँकेत एकाच वेळी तुमच्याकडे बचत खाते, चालू खाते व पगार खाते असू शकते.
महत्त्वाचे अटी व काळजी घेण्यासारख्या बाबी
- प्रत्येक खात्याशी संबंधित काही नियम व अटी असतात – जसे की:
- किमान शिल्लक रक्कम (शहरी भागात ₹१०००–₹२०००, ग्रामीण भागात कमी)
- व्यवहार मर्यादा
- KYC प्रक्रिया पूर्ण करणे
- ही अटी पूर्ण न केल्यास काही बँका दंड आकारतात, त्यामुळे व्यवहार करताना खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.
- विविध सरकारी योजना (जसे की जनधन योजना, पीएम किसान निधी, DBT लाभ) घेण्यासाठी बँक खाती असणे आवश्यक असते, म्हणून अनेक जण योजना-विशिष्ट खातीही उघडतात.
तुमच्याकडे किती खाती असावीत हे पूर्णपणे तुमच्या वैयक्तिक व आर्थिक गरजांवर अवलंबून आहे. मात्र, प्रत्येक खात्याची जाणतेपणाने देखभाल, KYC अपडेट, आणि व्यवहारांची योग्य नोंद ठेवणे गरजेचे आहे. चुकीचा किंवा गैरवापर टाळण्यासाठी खात्यांवर नियमित लक्ष ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
