आरोग्य : ‘थायरॉइड’ ही एक लहान ग्रंथी असून तिचा आकार एका फुलपाखरासारखा असतो आणि ती मानेच्या खालच्या भागात स्थित असते. तिचं मुख्य कार्य म्हणजे शरीराच्या चयापचय क्रियेचं नियंत्रण ठेवणे. थायरॉईडशी संबंधित रोग जसे हायपरथायरॉईडीझम किंवा हायपोथायरॉईडीझम थायरॉईड ग्रंथीमध्ये गडबड झाल्यामुळे होतात. थायरॉईड ग्रंथी मानवी शरीरात आढळणाऱ्या सर्वात मोठ्या अंतःस्रावी ग्रंथींपैकी एक आहे. थायरॉईड ग्रंथी शरीराच्या चयापचय प्रक्रियेत विशेष भूमिका बजावते.
थायरॉईडचे प्रकार : थायरॉईडचे प्रामुख्याने सहा प्रकार आहेत, जे खालीलप्रमाणे आहेत.
- हायपोथायरॉईडीझम – जेव्हा थायरॉईड ग्रंथी आवश्यक प्रमाणापेक्षा कमी प्रमाणात हार्मोन्स तयार करते.
- हायपरथायरॉईडीझम – जेव्हा थायरॉईड ग्रंथी खूप जास्त हार्मोन्स तयार करते.
- गोइटर – जेव्हा अन्न मध्ये आयोडीनची कमतरता असते तेव्हा असे होते, ज्यामुळे घशात सूज आणि गुठळ्यासारखे दिसतात.
- थायरॉईडायटीस – यामध्ये थायरॉईड ग्रंथीचा दाह आहे.
- थायरॉईड नोड्यूल – यामध्ये थायरॉईड ग्रंथीमध्ये एक ढेकूळ तयार होऊ लागते.
- थायरॉईड कर्करोग
थायरॉईडची लक्षणे : तुमच्या कुटुंबातील कोणी अचानक वजन वाढणे, केस गळणे, थकवा, अपचन, नैराश्याने ग्रस्त आहे का, तर कदाचित ही समस्या थायरॉइडच्या विकारांमुळे उद्भवलेली असू शकते. अत्यंत सामान्य वाटणाऱ्या लक्षणांमागे थायरॉइडचे विकार असण्याची शक्यता असून धक्कादायक बाब म्हणजे अनेकांना याची पुसटशी कल्पनाही नसते. जर शरीरात खालील प्रकारची लक्षणे दिसली तर ही थायरॉईडची सुरुवातीची लक्षणे असू शकतात. विशेषतः जर गर्भधारणेदरम्यान स्त्रियांमध्ये थायरॉईडची लक्षणे दिसू लागली तर डॉक्टरांशी त्वरित संपर्क साधावा. बद्धकोष्ठता, थकवा, टेन्शन, कोरडी त्वचा, वजन वाढणे किंवा कमी होणे, घाम कमी होणे, हृदय गती कमी, उच्च रक्तदाब, संयुक्त सूज किंवा वेदना, पातळ आणि ठिसूळ केस, स्मृती भ्रंश, असामान्य मासिक पाळी, प्रजनन क्षमता मध्ये असंतुलन, स्नायू दुखणे, चेहऱ्यावर सूज, अकाली केस पांढरे होणे ही थायरॉईडची लक्षणे आहेत.
थायरॉईडचे कारण काय आहे? थायरॉईड चे सर्वात सामान्य कारण म्हणजे ग्रेव्ह्स रोग. हा एक स्वयंप्रतिकार रोग आहे ज्यामध्ये स्वयं-प्रतिपिंडे थायरॉईड ग्रंथीला जास्त प्रमाणात थायरॉईड संप्रेरक निर्माण करण्यासाठी उत्तेजित करतात. स्त्रियांमध्ये हे अधिक वारंवार होते.
- थायरॉईड ग्रंथीवर गुठळ्या तयार झाल्यामुळे, हार्मोन्सचा जास्त स्त्राव होऊ शकतो.
- शरीरात आयोडीनची जास्त कमतरता असल्यामुळे थायरॉईडची समस्या उद्भवते.
- गर्भधारणेदरम्यान, स्त्रीच्या शरीरात हार्मोनल बदल होतात. यातील काही हार्मोन्समधील बदलामुळे हायपरथायरॉईडीझम होऊ शकतो. याव्यतिरिक्त, जेव्हा पिट्यूटरी ग्रंथीमध्ये कर्करोगाच्या पेशी विकसित होतात तेव्हा थायरॉईड संप्रेरक उत्पादन वाढू शकते.
- जे लोक जास्त तणावाखाली असतात त्यांना थायरॉईड होण्याची शक्यता असते, म्हणून लोकांनी तणाव व्यवस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.
- ज्या लोकांना उच्च बीपी किंवा लो बीपीची समस्या आहे, त्यांना थायरॉईड होण्याचा धोका जास्त असतो.
- थायरॉईडची समस्या बऱ्याचदा आईला जन्म दिल्यानंतर होऊ शकते, परंतु काही काळानंतर ती स्वतःच सुधारते. जर एखाद्या स्त्रीला बराच काळ थायरॉईड विकसित होत असेल तर त्वरित उपचार केले पाहिजेत.
- धूम्रपान करताना सोडलेले विष थायरॉईड ग्रंथीला संवेदनशील बनवते ज्यामुळे थायरॉईड होतो. जर आधीपासूनच असेल तर तो सिगारेट पीत असाल आणखी वाढवू शकतो.
थायरॉईडसाठी खबरदारी : थायरॉईड बरा करण्यासाठी खालील खबरदारी घेतली जाऊ शकते.
- उदाहरणार्थ, अनेक रसायने थायरॉईड संप्रेरकांचे उत्पादन बदलू शकतात. कोणत्याही प्रकारचे प्रक्रिया केलेले अन्न टाळणे आवश्यक आहे; ते थायरॉईड डिसऑर्डरच्या काठावर आहेत. त्याऐवजी आपण निरोगी अन्न खाऊ शकता जे शरीरासाठी फायदेशीर आहे.
- सोयाचे सेवन मर्यादित करा कारण ते हार्मोनचे उत्पादन बदलते.
- धूम्रपान करताना बाहेर पडलेले विष थायरॉईड ग्रंथीला संवेदनशील बनवू शकते ज्यामुळे थायरॉईड विकार होऊ शकतात. जर विकार आधीपासून असेल तर ते आणखी वाढू शकते.
- थायरॉईड रोगासह अनेक आरोग्य विकारांमध्ये ताण हे प्रमुख योगदान देणारे आहे. त्यामुळे शक्य तितक्या तणावापासून दूर राहण्याचा प्रयत्न करा. ताण कमी करण्यासाठी तुम्ही सकाळी योग आणि व्यायामाचा अवलंब करू शकता.
थायरॉईड असाध्य नाही, कोणत्याही रोगाप्रमाणे, थायरॉईडवर उपचार करणे देखील शक्य आहे, कारण हे उपचार औषधे, शस्त्रक्रिया इत्यादीद्वारे केले जातात. थायरॉईड टॅब्लेट सकाळी रिकाम्या पोटी घेता येते. या व्यतिरिक्त, काहीजण जेवणाच्या 50 मिनिटे आधी गोळी घेऊ शकतात. प्रौढ व्यक्तीसाठी थायरॉईड पातळी 0.4 ते 5 मिलीलीटर आंतरराष्ट्रीय युनिट्स प्रति लिटर (एमआययू/एल) असणे सामान्य आहे. ज्याप्रमाणे मधुमेहाची तपासणी सकाळी रिकाम्या पोटी केली जाते, त्याचप्रमाणे थायरॉईड चाचण्या देखील रिकाम्या पोटी केल्या जातात. थायरॉईड मुळापासून दूर करण्यासाठी तुमच्या डॉक्टरांनी दिलेल्या सूचनांचे पालन करा.
