(आरोग्य)
आपल्याकडे आयुर्वेदावरील ग्रंथामध्ये “पादाभ्यंग” सांगितलेले आहे त्यात कास्याच्या वाटीने पायाला गायीचे तूप किंवा खोबरेल तेल चोळणे हा प्रमुख उपचार सांगितला आहे, त्याचे फायदे खालीलप्रमाणे आहेत.
◆ शरीरातील वाताचे प्रमाण कमी करण्यासाठी
◆ शरीरात वाढलेली अतिरिक्त उष्णता कमी करण्यासाठी
◆ डोळ्याच्या स्नायूंना चालना मिळण्यासाठी
◆ शरीरातील थकवा कमी होऊन थंडावा वाढविण्यासाठी
◆ मधुमेहामुळे होणाऱ्या पायाच्या संवेदना कमी होण्यासाठी
◆ निद्रानाशाची समस्या आटोक्यात राहण्यासाठी
◆ पित्ताचा त्रास कमी करण्यासाठी
◆ गुडघेदुखी, टाच दुखी, कंबरदुखी अशा त्रासाचे प्रमाण कमी करण्यासाठी
◆ पायावरची सूज कमी करण्यासाठी
◆ तळव्याला भेगा पडणे तसेच पायाची जळजळ होणे या समस्या कमी करण्यासाठी
◆ व्हेरिकोज व्हेन्स वर उपयुक्त
◆ डोळ्याखालील काळेपणा कमी करण्यासाठी
◆ चेहऱ्यावरील काळे डाग कमी करण्यासाठी
भावप्रकाश या ग्रंथात म्हटले आहे “कांस्यम बुद्धीवर्धकम”
आपल्या मराठीत एक म्हण आहे “तळपायाची आग मस्तकात जाणे” आणि ती अक्षरशः खरी आहे तळपायाला कास्याच्या थाळीने मसाज केल्याने डोके शांत का होते याचे उत्तर या म्हणीत सापडते
वात, जे अनेक रोगांचे मूळ आहे त्याचे शमन करून मर्यादित ठेवण्यासाठी हा उपचार अतिशय परिणामकारक असल्याचे अनुभवास आले आहे, युरोप व अमेरिकेमध्ये तर भरपूर पैसे मोजून लोक ही ट्रीटमेंट घेत असतात. आपल्या शरीरात 72000 नाड्या आहेत त्यातल्या बऱ्याच नाड्यांचा शेवट हात आणि पायाच्या तळाव्यात होतो त्यामुळे तळव्याचा मसाज हा अनेक दुखण्यावरचा एक गुणकारी व कमी खर्चाचा उपाय आहे
ऐतिहासिक वारसा
कांस्य हा धातू आपल्याला फक्त सुवर्ण आणि रोप्य पदकांसोबत कांस्य पदक देतात म्हणून माहिती आहे. भारतात बहुतेक प्रांतामध्ये लग्नामध्ये मुलीला कास्याची वाटी देण्याची प्रथा दिसून येते, पण तिचा उपयोग मात्र कमीच केला जातो. कांस्य हा तांबे आणि जस्त यांचा संमिश्र धातू असून आयुर्वेदाने त्याचा उपयोग शरीरातील उष्णता कमी करण्यासाठी म्हणून 5000 वर्षांपूर्वीपासून सांगितलेला आहे.
गुजरातमध्ये जेवणासाठी कास्याच्या थाळ्याच वापरतात, पूजेसाठी कांस्याचे तबक वापरले जाते, मंजुळ आवाजासाठी मंदीरातल्या घंटासाठीही कास्यंच वापरले जाते, तसेच काठिण्य व ऑक्सिडेशन न होण्याच्या गुणधर्मामुळे तोफा बनविण्यासाठी हा धातू वापरला जात असे, पूर्वी रशियामध्ये चर्चघंटा, तर स्पेन आणि पुर्तुगालमध्ये या धातूच्या तोफा बनवीत असत.
वातव्याधीहरम कफप्रशनम कांतीप्रसादावहम त्वगवेवर्ण्य विनाशनम रुचिकरमम सर्वांग दाढर्याप्रदम आग्नेरदीप्तीकर्मम बलोपजननं प्रस्वेद मेदोप महं पदभ्याम मर्दनमुदिशनती मूनया: श्रेष्ठम सदा प्राणायाम
म्हणजे ऋषि मुनी सांगतात की ‘पायाला तेल किंवा तुपाने मसाज करणे कफनाशक आहे. सुवर्णासमान कांती प्रदान करणारे, त्वचेचा वर्ण गौर करणारे, अग्नी प्रदीप्त करणारे, बलकारक, मेद-स्वेद कमी करणारे’
संकलन व साभार –
निसर्ग उपचार तज्ञ
डॉ. प्रमोद ढेरे, पुणे
आरोग्यविषयक व्याख्याते व लेखक
