(ज्ञान भांडार)
- म्हैस आपल्या मुलापासून दूर पाठ करून बसते, जरी तिचे मूल कुत्र्यांनी खाल्ले तरी ती त्याला वाचवणार नाही. तर गाईच्या पिल्लाकडे अनोळखी व्यक्ती (वाघ सुद्धा) आल्यास गाय स्वतःचा जीव धोक्यात घालेल पण ती जिवंत असताना बाळावर आच येऊ देणार नाही. त्यामुळेच तिच्या दुधात आपुलकीचा गुण मुबलक असतो.
- म्हशीला घरापासून 2 किमी अंतरावर तलावात सोडून या, ती परत घरी येऊ शकत नाही, तिची स्मरणशक्ती शून्य आहे.मात्र गायीला घरापासून ५ किमी अंतरावर सोडा. तिला घरचा रस्ता माहित आहे, ती येईल. गायीच्या दुधात स्मरणशक्ती तीक्ष्ण असते.
- दहा म्हशी बांधा आणि त्यांच्या पिल्लांना 20 फूट दूर सोडा, एकही मूल आईला ओळखू शकत नाही. तर गोशाळांमध्ये दिवसभर गाई-वासरांना स्वतंत्र शेडमध्ये ठेवले जाते, संध्याकाळी जेव्हा प्रत्येकजण आईला भेटतो तेव्हा सर्व मुले (हजारोच्या संख्येने) आपल्या आईला ओळखतात आणि दूध पितात, अशी गाईच्या दुधाची आठवण आणि ओळख आहे.
- म्हशीचे दूध काढल्यावर म्हैस सर्व दूध देते, पण गाय थोडं दूध शिल्लक ठेवत असते, आणि जेव्हा ती आपली वासरांना दूध पाजायला घेते तेव्हा त्यांना शिल्लक दूध देते. हे गुण आईचे आहेत जे म्हशीत नाहीत.
- म्हशीचे दूध तामसिक असते. तर गाईचे सात्विक असते.
- म्हशीच्या दुधात आळस भरलेला असतो, तिचे पिल्लू दिवसभर भांग खाल्ल्यासारखे पडून असते. जेव्हा दूध काढण्याची वेळ येईल तेव्हा मालक ते उचलतो. पण गायीचे वासरू एवढी उडी मारेल की, तुम्ही दोरी सोडू शकणार नाही.
- गाईचे दूध म्हशीच्या दुधापेक्षा पचनास हलके आणि कमी चरबीयुक्त असते. तसेच, गायीचे दुध सहज पचते आणि यामुळेच गायीचे दूध मुलांना पिण्यास दिले जाते. त्याच वेळी म्हशीचे दुध मलईयुक्त आणि जाड असते, म्हणून चीज, खीर, कुल्फी, दही, तूप अशा जड वस्तू बनवण्यासाठी याचा वापर केला जातो.
- गाईच्या दुधात म्हशीच्या दुधापेक्षा चरबी कमी प्रमाणात असते. याचमुळे, गाईच्या दुधापेक्षा म्हशीचे दूध अधिक जाड असते. गायीच्या दुधात 3-4 टक्के चरबी असते, तर म्हशीच्या दुधात 7-8- टक्के चरबी असते.
- म्हशीच्या दुधात गाईच्या दुधापेक्षा 10 ते 11 टक्के अधिक प्रथिने असतात. प्रथिने जास्त प्रमाणात असल्याने लहान मुलांना आणि वृद्ध व्यक्तींना म्हशीचे दूध पिण्याचा सल्ला दिला जात नाही.
- म्हशीच्या दुधात कोलेस्ट्रॉल कमी असते, म्हणूनच हे पीसीओडी, उच्च रक्तदाब, मूत्रपिंडाच्या समस्या आणि लठ्ठपणामुळे पीडित लोकांसाठी चांगले असल्याचे सिद्ध होते.
- म्हशीच्या दुधात कॅलरी जास्त असतात. कारण, त्यात प्रथिने आणि चरबीचे प्रमाण जास्त असते. एक कप म्हशीच्या दुधात 237 कॅलरी असतात, तर एका कप गाईच्या दुधात 148 कॅलरीज असतात.
इतर फरक : रस्त्यावर मुले खेळत असतील आणि म्हैस धावत आली तर ती नक्कीच मुलांवर पाय ठेऊ शकते. पण गाय आली तर ती मुलांवर कधीच पाय ठेवत नाही. म्हशीला घाण आवडते, ती चिखलात देखील बसेल. पण गाय शेणावरही बसणार नाही, तिला स्वच्छता आवडते. म्हशीला सूर्य आणि गरमी सहन होत नाही. तर गाय मे-जूनमध्येही प्रखर उन्हातही बसू शकते.
